Temas öncesi koruma, HIV ile yaşamayan ancak HIV ile karşılaşma ihtimalini artıran davranış pratiklerine sahip kişilerin kullandıkları bir korunma yöntemidir. HIV tedavisinde kullanılan ilaçların HIV ile karşılaşmadan önce, hekim tarafından önerildiği şekilde kullanımıyla gerçekleştirilir. “Temas Öncesi Koruma” veya “Temas Öncesi Profilaksi” çevirileri ile karşılaşabileceğiniz bu korunma yöntemi İngilizcede Pre-exposure Prophylaxis, kısaca PrEP olarak bilinmektedir. Türkçede TÖK veya TÖP kısaltmaları kullanılabilir. Bu metinde Temas Öncesi Koruma, TÖK olarak kısaltılacaktır.
Temas Öncesi Koruma kullanımı kişilerin HIV ile karşılaşması durumunda virüsün hücrelere tutunarak kendini çoğaltmasını durdurur ve kişilerin HIV ile enfekte olmasını engeller. Temas Öncesi Koruma kullanımında ilacı doktorunuzun önerdiği şekilde almak önemlidir. TÖK’e olası cinsel temastan 7 gün önce başlanmalı ve son temastan 7 gün sonrasına kadar kullanılmaya devam edilmelidir. Ancak ne zaman cinsel ilişkiye gireceği belli olan kişiler için alternatif bir kullanım mevcuttur. Bu alternatif kullanıma göre cinsel ilişkiye girmeden önce 2 – 24 saat öncesinde çift doz (2 hap), cinsel ilişkiden 24 saat sonra bir doz (1 hap) ve cinsel ilişkiden 48 saat sonra bir doz kullanmak yeterlidir.
Yapılan araştırmalara göre Temas Öncesi Koruma’nın cinsel yolla HIV geçişini % 99, damar içi uyuşturucu kullanımı ile HIV geçişini %74 oranında engellediği görülmüştür. Ancak düzensiz ilaç kullanımı koruyuculuğun kalkmasına neden olmaktadır. Tıpkı HIV ile yaşayan kişiler gibi ilaçların düzenli alınması önerilmektedir. Ayrıca HIV’in ilaç direnci olabileceği ve kullanılan ilaca dirençli bir virüsle karşılaşılması halinde TÖK’ün başarısız olabileceği de göz önünde tutulmalıdır.
Ayrıca Temas Öncesi Koruma’nın yalnızca HIV’e karşı koruma sağladığı, bel soğukluğu, klamidya, frengi, hepatitler gibi diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar açısından ve istenmeyen gebeliklere karşı koruma sağlamadığı unutulmamalıdır.
TÖK’ün hayat boyu kullanımı önerilmez, yalnızca HIV geçişi için daha riskli olan dönemlerde kullanılması önerilir.
TÖK mutlaka bir hekim kontrolünde kullanılmalı ve kullanılan dönem boyunca tıpkı HIV ile yaşayan bir kişi gibi 3 ayda 1 düzenli doktor kontrolleri yapılmalıdır.
Ülkemizde Temas Öncesi Koruma sağlık güvencesi kapsamında karşılanmaz, bir hekim tarafından reçetelenmiş olsa dahi eczanelerden ancak ücreti karşılığında alınabilir.
Tüm sağlık otoriteleri tarafından HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların geçişini önlemedeki en etkin, ucuz ve sağlıklı korunma yolunun prezervatif kullanımı olduğunu hatırlatmak isteriz.
*Bu bölümdeki bilgiler Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, Temas Öncesi Profilaksi Kılavuzu (Türkiye HIV/AIDS Platformu’nun bir yayınıdır) ve NAM Yayınlarından derlenmiştir.
https://www.cdc.gov/hiv/risk/prep/index.html
http://www.aidsmap.com/Pre-exposure-prophylaxis-PrEP/page/2989437/