1 Ekim 2008 tarihinde çıkan yasadan sonra Yeşilkart Uygulamaları ve Genel Sağlık Sistemi (GSS), Sosyal Güvenlik Yasası (SGK Yasası) Hakkında Genel Bilgiler Yeni dönemde Yeşil Kartlılar ne olacak?
Bilindiği üzere Yeşil Kartlılar resmi sağlık kurumları aracılığıyla sağlık yardımlarından ücretsiz yararlanabiliyorlar. Yeni yasayla birlikte Yeşil Kartlılar 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren iki yıl süreyle sağlık hizmetlerinden eski yöntemle faydalanmaya devam edecekler. Yeşil Kartlıların durumlarında değişiklik olmaması kaydıyla ayda 01.10.2008 tarihinden 01.10.2010 tarihine kadar geçecek iki yıl içinde Yeşil Kart için başvuru yapılabilecek ve başvuracaklar da aile içindeki kişi başına düşen gelir payının aylık tutarı; Aile bireyleri için asgari ücretin 1/3ünden daha az gelire sahip olanlar, tapulu malı olmayanlar prim ödemeden sağlık hizmeti almaya devam edebilecek. – Aile bireyleri için gelir brüt asgari ücretin 1/3 ile brüt asgari ücret arasında ise 29 TL, (2010 yılı ilk 6 Aylık prim miktarı) – Ai le bireyleri için gelir brüt asgari ücret ile brüt asgari ücretin iki katı arasında ise 85 TL, (2010 yılı ilk 6 Aylık prim miktarı) – Aile bireyleri için gelir brüt asgari ücretin iki katından fazla ise 172 TL, (2010 yılı ilk 6 Aylık prim miktarı)
Yani yeni Yeşil Kart alanlar 1 Ekim 2008den itibaren yukarıdaki miktarları ödemeye başlayacak. Ayrıca asgari ücretin yıl içerisinde 2 defa artışıyla doğru orantılı olarak devlet tarafından belirlenen miktarda GSS için ödenen primlerde artmaktadır.
Yeşil Karta hak kazanmada ölçüt değişti mi? Mevcut uygulamada yeşil kart başvurularında başvuru yapan kişinin birlikte ikamet ettiği hanede yaşayan eş, ana, baba ve çocuklar ile üçüncü dereceye kadar hısımların gelirleri esas alınarak hesaplama yapılıyordu. Birey başına geliri net asgari ücretin üçte birinden daha az geliri olanlara il ve ilçe idare kurullarının kararı üzerine valilik ve kaymakamlıkça hak sahiplerine Yeşil Kart veriliyordu. Kaymakamlıklara gidip yeşil kart isteyenlere sürprizler çıkabilir. Yeşil kart başvurusu yapanlar için artık birlikte ikamet ettikleri aile üyelerinin harcamaları da dikkate alınarak gelirleri tespit edilecek. Çıkan rakam kişi başına 229 TL’den çok ise Kaymakamlık SGK ya bir yazı gönderip kişiden GSS primi alın diyecek. Bu yasayla 1 Ekim 2008’den başlayacak yeni dönemde, sadece gelirlere bakılmayacak, harcamalara da dikkat edilecek. Yani, kişinin hiç geliri yoksa bile kirada oturuyorsa ödediği kira bedeli, yiyecek, içecek masrafları gelirin tespitinde dikkate alınarak bu defa birey başına brüt asgari ücretten daha az geliri, olanlara Yeşil Kart verilecek. İşsiz de olsa aylık geliri 229 yeni lirayı bulanlar, sağlık sigorta primi ödeyecek.
İşsizlere de sağlık hizmeti verilecekmiş doğru mu? Emekli olanlar, ayda 30 gün çalışanlar ve eşleri ile 18 yaşından küçük çocukları otomatikman GSS sigortalısı sayılacak. Yani prim ödemeden sağlık hizmeti alabilecek. Bunların dışındakiler, yani işsiz olanlar, ayda 30 günden az çalışanlar, 18 yaşından büyük çocuklarımız, köylüler, çiftçiler için 30 günlük GSS primi ödenmeden sağlık yardımı SGK tarafından verilmeyecek. Bir önceki ay, 30 günlük sigorta primi ödenmişse sorun yok. Ama 1 günlük bile priminiz ödenmemiş ise sağlık hizmeti alamayacaksınız. Bu yeni yasa Milletvekili ve turist olmayan herkesi kapsıyor.
Genel Sağlık Sistemi (GSS) primi nasıl belirlenecek, kişiler nasıl dâhil olacak ve prim ödeme oranları ne kadar olacak? GSS sigortası kapsamına alınmak için öncelikle il/ilçelerde bulunan sağlık müdürlüklerine başvuruda bulunulması gerekiyor. Bu merkezlerin yapacağı mali araştırmalar sonucunda çıkan sonuç sonrasında aşağıda belirtilen kapsamlardan birisi içerisinde yer alacağınız sağlık müdürlüğünün tespitini gösteren belge karşılığında SGK tarafından karar alınmaktadır. Bu işlemlerle uğraşmak isteyen vatandaşlar doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurduktan sonra kişiler asgari ücretin iki katından fazla gelir payına sahip değerlendirmesine alınarak 172 TL primle kapsama dâhil edilmektedir. Gelir/harcama incelemesine tabi tutulan vatandaşlar işsiz dahi olsa, kişilerin ödeyeceği GSS primleri şöyle olacak:
- Aile bireyleri için gelir brüt asgari ücretin 1/3 ile brüt asgari ücret arasında ise 29 TL, (2010 yılı ilk 6 Aylık prim miktarı)
- Aile bireyleri için gelir brüt asgari ücret ile brüt asgari ücretin iki katı arasında ise 85 TL, (2010 yılı ilk 6 Aylık prim miktarı)
- Aile bireyleri için gelir brüt asgari ücretin iki katından fazla ise 172 TL, (2010 yılı ilk 6 Aylık prim miktarı)
Genel Sağlık Sigortası primlerini bu kişi her ay gidip bankalara ödeyecek. 1 TL dahi GSS prim borcu olanlar sağlık hizmetinden yararlanamayacak. Primi kendisi ödemek durumunda olan ailelerde anne ya da baba adına ödenecek prim sadece eşle, 18 yaşından küçük çocukları kapsayacak.
Örneğin geliri net 1000 TL, dört kişilik ailede kişi başına gelir 250 TL, hem 18 yaşını geçmiş gençler hem de aile reisi için 29 lira ayrı ayrı ödenecek. Toplam kişi sayısının dörde bölünmesiyle bulunacak kişi sayısı esas alınmak suretiyle prim hesaplanması öngörülmektedir. Ayrıca, prim ödeme seviyesi memur ve işçilerde %12,5 düzeyinde, %5 çalışan, %7,5 işveren ya da devlet ödeyecek. Bağımsız çalışanlarda prim ödeme seviyesi ise %12dir. Bir önceki ay, 30 günlük sigorta primi ödenmişse sorun yok. Ama 1 günlük bile priminiz ödenmemiş ise sağlık hizmeti alamayacaksınız.
İşsizlik parası alamayanlar ve GSS primi ne olacak? 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince, işsiz kaldığı halde işsizlik maaşına hak kazanamayan kişilerden eski adıyla SSK’lı, yeni adıyla 4/A sigortalısı olanların işten ayrıldıktan sonra 10 gün daha prim ödemeden sağlık hizmetinden yararlanma hakkı var. Ancak, işsizin işten ayrılma tarihinden geriye doğru bir takvim yılı için 90 günlük çalışması varsa bu kere 10 gün değil 90 gün daha prim ödemeden GSS’den yararlanma hakkı bulunuyor. Daha sonra ise her ay gelir durumuna göre GSS primi ödemek zorundalar. Aksi halde ne kendilerine ne de bakmakla yükümlü oldukları kişilere sağlık yardımı verilmeyecek.
İşsizlik parası alanlar ve GSS primi ne olacak? 5510 sayılı yasanın 60. maddesine göre “e) 25.8.1999 tarihli ve 4447 sayılı kanun gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler”, GSS sigortalısı sayılmakta ve hemen takip eden 61. maddeye göre, “(e) bendinde sayılanlar, işsizlik veya kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren Genel Sağlık Sigortalısı sayılır ve Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneğinin bağlandığı tarihten itibaren bir ay içinde kuruma bildirilir.” denilerek işsizlik ödeneği verilen dönem için GSS primleri de kurum tarafından SGK’ ya ödenmektedir. Tabii işsizlik ödeneği alınan süre 6, 8 veya en fazla 10 ay olabilmekte ve süre sonunda bitmekte. Sürenin bitiminden sonra işçi iş bulamazsa bu durumda sağlık hizmeti alabilmek için kendi cebinden GSS primi yatırmak zorunda.
Part-time çalışan da GSS primi ödeyecek mi?Ayda 30 günden az çalışan işçi iseniz ya da ders karşılığı ücret alan öğretmenseniz SGK ya eksik günle bildiriyorsunuz demektir. 1 Ekim gününden sonra işvereniniz sizin için kaç gün SGK ya bildiriyorsa siz de 30 günden eksik kalanını tamamlamak zorundasınız. Yani, işvereninizin bildirdiği gün sayısından eksik kalan günlerin GSS primlerini gidip SGK adına bankalara ödemezseniz ne kendiniz ne de eş-çocuklarınız sağlık yardımı alamayacak. Mesela, ayda 10 gün SGK ya bildirilen işçi iseniz kalan 20 günün GSS primini ödemek zorundasınız. Ne kadar ödeyeceğiniz yine kişi başına düşen gelire göre belirlenecek.
Çalışan herkes sağlık hizmeti alabilecek mi? Hayır. Tarımda çalışıyorsanız, part-time çalışıyorsanız ya da işveren tarafından priminiz eksik yatırılmışsa, bankaya gidip eksik primlerinizi ödedikten sonra sağlık hizmeti alabileceksiniz. . Bu arada ben SGK ya GSS primi ödemem, hastaneye de gitmem diyebilirsiniz ama kaç yıl sonra olursa olsun ne zaman hastaneye gider ve SGK dan yardım isterseniz geçmiş yıllarda ödemediklerinizi de gecikme zam ve faiziyle ödeyeceksiniz.