İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği’nde gerçekleşen 2014 yılında başlatılan bu çalışmada KLİMİK Dergisinde yayımlanmak üzere bir eğitim ve araştırma hastanesindeki hekim ve hemşirelerin HIV/AIDS olgularına karşı önyargılarının boyutunun ortaya çıkarılması ve bu önyargıya neden olabilecek faktörlerin saptanması amaçlanmıştır.
Toplam 39 sorudan oluşan, katılımcıların demografik özelliklerini belirleyen, hastalık hakkındaki bilgi düzeylerini ve hastalığa karşı var olan önyargılarını ölçen bir anket, 126 hekim ve hemşireye uygulanmıştır.
Yapılan anket sonuçları aşağıdaki gibidir.
Cevap (%)
Anket Soruları Evet Hayır
HIV/AIDS tedavi edilebilen bir hastalıktır. 44 56
ELISA testinin pozitif olması kişinin HIV/AIDS olduğunu gösterir. 52 48
HIV/AIDS homoseksüellerin hastalığıdır. 29 71
HIV/AIDS bulaşıcı bir hastalıktır. 99.2 0.8
HIV/AIDS sadece cinsel ilişkiyle bulaşır. 12 88
HIV/AIDS korunmasız cinsel ilişkiyle bulaşır. 96.8 3.2
HIV/AIDS tokalaşma, sarılma gibi sosyal ilişkilerle bulaşır. 0.8 99.2
HIV/AIDS öksürük veya hapşırmayla bulaşır. 7 93
HIV/AIDS ortak çatal, kaşık, bardak kullanımıyla bulaşır. 20 80
HIV/AIDS kontrolsüz kan transfüzyonuyla bulaşır. 99.2 0.8
HIV/AIDS aynı havuzda yüzme ve aynı tuvaleti kullanma
yoluyla bulaşır. 15 85
HIV/AIDS sivrisinek ve böcek ısırığıyla bulaşır. 18 82
HIV/AIDS’li gebe anneden çocuğa bulaşır. 95.3 4.7
HIV/AIDS’ten korunma yollarından biri aşı olmaktır. 10 90
Kondom kullanımı HIV/AIDS’in bulaşmasını engelleyebilir. 94 6
HIV/AIDS’ten korunma yolu tek eşliliktir. 63 34
Yaptığım işi HIV/AIDS açısından riskli buluyorum. 88 12
Sağlık çalışanının, kişinin HIV/AIDS durumunu bilmeye hakkı vardır. 49 51
HIV/AIDS’li hastaları takip etmeyi tercih etmem. 50 50
HIV/AIDS’li hastalardan hiç hoşlanmam. 16 84
HIV/AIDS’li hastanın tedavisini yapmaktan kaçınırım. 19 81
HIV/AIDS’li hastanın ameliyatını yapmaktan kaçınırım. 60 40
Meslektaşlarımın HIV/AIDS’li hasta takip ettiğimi bilmeleri
beni rahatsız eder. 7 93
Diğer hastalarımın HIV/AIDS’li hasta takip ettiğimi bilmeleri
beni rahatsız eder. 27 73
HIV/AIDS’li biriyle aynı yerde çalışmayı istemem. 26 74
HIV/AIDS’li hastalar diğer hastalarla aynı odada kalmamalıdır. 44 56
HIV/AIDS’li hastalar mümkün olan en kısa sürede taburcu edilmelidir. 35 65
Devlet HIV/AIDS üzerine daha az, sık görülen hastalıklara
daha fazla kaynak ayırmalıdır. 44 56
HIV/AIDS’li kişilerin ayrımcılığa maruz kalmamaları için
yasalar düzenlenmesine gerek yoktur. 20 80
HIV/AIDS’li kişilere destek olmak amacıyla gönüllü
kuruluşlara gerek yoktur. 5 95
Sonuç olarak, Sağlık çalışanları arasında HIV/AIDS’e karşı var olan önyargının önemli nedenlerinden bir tanesi, hastalıkla ilgili bilgi yetersizliğidir. HIV/AIDS hakkındaki bilgi eksikliği ve önyargı tüm katılımcılar arasında yüksek bulunmakla birlikte, lise mezunu olanlarda ve hemşirelerde bunun daha yüksek olduğu, lisans ve üstü eğitim alanlarda ve doktorlarda daha düşük olduğu saptanmıştır. HIV/AIDS’li hasta takibinde yer almış olmanın ve EHKM kliniğinde çalışıyor olmanın bilgi düzeyi ve önyargı üzerine herhangi bir etkisi saptanmamıştır. Bu sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda, sağlık çalışanlarının HIV/AIDS ile ilgili eğitimine büyük önem verilmesi gerektiği görülmektedir. Bunun yanı sıra, önyargı oluşumunda rol oynayan bilgi eksikliği dışındaki faktörler araştırılmalı ve bunlara yönelik önlemler alınmalıdır. Sağlık çalışanları arasındaki önyargı ve etiketlemeyi azaltmak için alınması gereken önlemler Gerbert ve arkadaşları (2) tarafından kişisel ve çevresel önlemler şeklinde gruplandırılmıştır. Kişisel önlemler, sağlık çalışanlarının etiketleme ve etiketleme ortadan kalktığında ortaya çıkan olumlu sonuçlar hakkında farkındalıklarının artırılması ve sağlık çalışanlarının HIV’in bulaşıcılığı konusunda eğitilmeleriyle HIV’in ahlak dışı davranışlarla bulaştığı yargısının ortadan kaldırılması şeklinde özetlenirken, çevresel önlemler de devlet düzeyinde alınması gereken, mesleki bulaşmayı önleyecek olan önlemler olarak belirtilmiştir.
Dünyada bu konuya yönelik yapılan çalışmalar yakından takip edilmeli, ülkemizin dinamikleri göz önünde bulundurularak benzer çalışmalar planlanmalıdır. Böylelikle sağlık çalışanları arasında var olan önyargının nedenleri aydınlatılarak bunu ortadan kaldırmaya yönelik önlemler alınabilir.
KAYNAKLAR
- Burcu Bayrak, Seda Keten, Muzaffer Fincancı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, İstanbul, Türkiye
- Gerbert B, Maguire BT, Bleecker T, Coates TJ, McPhee SJ. Primary care physicians and AIDS. Attitudinal and structural barriers to care. JAMA. 1991; 266(20): 2837-42.
Dilda Donbaloğlu